ΚΗΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

α. Διαδικασία εντοπισμού και συλλογής παραδοσιακών σπόρων κηπευτικών

Η συλλογή των σπόρων έγινε έπειτα από επισκέψεις που διενεργήθηκαν σε διάφορα Δημοτικά Διαμερίσματα της ευρύτερης αγροτικής περιοχής της Ηπείρου. Οι επισκέψεις πραγματοποιήθηκαν σε ορεινές ημιορεινές και πεδινές περιοχές των Νομών της Ηπείρου. Στο Ν. Άρτας έγιναν επισκέψεις σε ορεινές περιοχές όπως, Βουργαρέλι, Μεσούντα, Τετράκωμο, Παλαιοκάτουνο, Άνω και Κάτω Αθαμάνιο, Θεοδώριανα, Ράμια, Λεπιανά, Καταρράκτης, Άγναντα, Μελισσουργοί, Κυψέλη, Ελάτη, Μεσόπυργος, Πηγές, σε πεδινές όπως Κιρκιζάτες, Άγιο Σπυρίδωνα, Χαλκιάδες, Κωστακιοί, Συκιές, Νεοχώρι, σε ημιορεινές όπως, Κομπότι, Μεγάρχη, Πέτα. Στο Ν. Ιωαννίνων έγιναν επισκέψεις σε περιοχές όπως, Ραφταναίοι, Πράμαντα, Καλέντζι, Πηγάδια, Μάζια, Χρυσοβίτσα, Ζαγοροχώρια, Λαψίστα, Λάβδανη, Κοκκινόχωμα, Κόνιτσα, Σιστρούνι. Στο Ν. Πρεβέζης έγιναν επισκέψεις στις περιοχές γύρω από την πόλη, Άγιο Θωμά, Ριζοβούνι, Ανώγειο, Ρωμανού και Πάργα. Τέλος στο Ν. Θεσπρωτίας αναζητήσαμε τοπικές ποικιλίες στην ευρύτερη αγροτική περιοχή της Παραμυθιάς.  

Στις επισκέψεις αυτές έγινε λεπτομερής ενημέρωση των ντόπιων παραγωγών για τους στόχους του συγκεκριμένου προγράμματος. Στη συνέχεια και έπειτα από συζήτηση με τους παραγωγούς, έγινε προσπάθεια εύρεσης σπόρων κηπευτικών που καλλιεργούντο για μεγάλη χρονική διάρκεια, σε συνθήκες, που εξασφάλιζαν τη γενετική απομόνωση. Στη συνέχεια οι παραγωγοί των σπόρων αυτών ρωτήθηκαν για τυχόν ανθεκτικότητα που παρουσιάζουν τα παραγόμενα φυτά σε διάφορους εχθρούς και ασθένειες, για την διατηρησιμότητα των καρπών τους, τον τρόπο κατανάλωσής τους (π.χ. φασόλια ξερά ή χλωρά), την γεύση τους και τέλος την απόδοσή τους.

β. Περιοχές και είδη

Παλαιοκάτουνο Άρτας. Εντοπίστηκαν 6 διαφορετικά είδη καλλιέργειας . Από αυτά και έπειτα από πληροφορίες που συλλέχτηκαν από τους ιδιοκτήτες, (ιστορικό προέλευσης σπόρου, μέγεθος φυτού, μέγεθος καρπού, σχήμα καρπού, χρώμα καρπού, ποιότητα καρπού, αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες, κλπ) επιλέχτηκαν για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής οι εξής καλλιέργειες: 2 τομάτας, 2 μελιτζάνας, 1 πιπεριάς, 2 κολοκυθιού, 2 αγγουριού και 3 φασολιάς.

Τομάτα Ι. Ιδιοκτήτης Φώτη Ιωάννα. Μεγαλόκαρπη ποικιλία με εξαιρετικά μεγάλο μέγεθος καρπού. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για την πολύ καλή γεύση της, το έντονο και ευχάριστο άρωμά της και την αρκετά μεγάλη παραγωγή της. Είναι η πιο διαδεδομένη τοπική ποικιλία στην περιοχή. Εκτός από την άμεση κατανάλωσή της χρησιμοποιείται και για μεταποίηση από τους τοπικούς παραγωγούς. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 60 χρόνια.

Τομάτα IV. Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Μεγαλόκαρπη ποικιλία με ροζ χρώμα καρπού. Οι πολύ καλές γευστικές ιδιότητες που έχει την κάνουν αρκετά ενδιαφέρουσα για περαιτέρω αξιολόγηση. Δεν είναι τόσος διαδεδομένη όσο η προηγούμενη αλλά χρησιμοποιείται από πολλούς παραγωγούς γιατί παρουσιάζει μεγαλύτερη μετασυλλεκτική αντοχή. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Μελιτζάνα λευκή φλάσκα. Ιδιοκτήτης Φώτη Ιωάννα. Η πολύ καλή γεύση της σε συνδυασμό με την αρκετά μεγάλη παραγωγή της, την κάνουν αρκετά ελκυστική και ενδιαφέρουσα για περαιτέρω αξιολόγηση. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 30 χρόνια.

Μελιτζάνα μαύρη φλάσκα. Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για την πολύ καλή γεύση της, το έντονο και ευχάριστο άρωμά της και την αρκετά μεγάλη παραγωγή της. Χρησιμοποιείται σε αρκετά μεγάλο βαθμό από τους τοπικούς παραγωγούς. Η καλλιέργειά της στην περιοχή εξακολουθεί να γίνεται για τουλάχιστον 30 χρόνια.

Πιπεριά κέρατο. Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Η συγκεκριμένη τοπική ποικιλία καλλιεργείται από τους τοπικούς παραγωγούς για την πολύ ωραία γεύση της, το έντονο άρωμά της και την αρκετά καλή απόδοσή της. Υπάρχει και παράγεται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Κολοκύθι Ι (κολοκύθα). Ιδιοκτήτης Φώτη Ιωάννα. Η ποικιλία αυτή είναι έρπουσα, προτιμάται από τους ντόπιους για το μεγάλο αριθμό ανθέων που παράγει και τους μεγάλους καρπούς (κολοκύθες) που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή πιτών. Καλλιεργείται για πάνω από 60 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή.

Κολοκύθι ΙΙ (κολοκύθα). Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Και αυτή η ποικιλία όπως και η προηγούμενη παράγει αρκετά μεγάλο αριθμό ανθέων, μεγάλους καρπούς και προτιμάται από τους ντόπιους. Καλλιεργείται για πάνω από 60 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή.

Αγγούρι Ι. Ιδιοκτήτης Φώτη Ιωάννα. Έρπουσα ποικιλία με μεγάλο αριθμό καρπών μετρίου μεγέθους και μεγάλο αριθμό σπερμάτων. Χρησιμοποιείται από το σύνολο σχεδόν των τοπικών παραγωγών για το έντονο άρωμα, την καλή γεύση της και την αρκετά καλή απόδοσή της. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Αγγούρι ΙΙ. Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Όπως και η προηγούμενη έρπουσα ποικιλία με μεγάλο αριθμό καρπών μετρίου μεγέθους και μεγάλο αριθμό σπερμάτων. Χρησιμοποιείται για το έντονο άρωμα, την καλή γεύση της και την αρκετά καλή απόδοσή της. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 60 χρόνια.

Φασόλι μπαρμπούνι. Ιδιοκτήτης Φώτη Ιωάννα. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Φασόλι μπαρμπούνι. Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Ποικιλία αναρριχώμενη με καλή απόδοση και πολύ καλή γεύση. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Φασόλι κοντό. Ιδιοκτήτης Κωσταπαππά Αικατερίνη. Ποικιλία χαμηλής ανάπτυξης με πολύ μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με άριστες ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται από τη συγκεκριμένη παραγωγό στην περιοχή για τουλάχιστον 40 χρόνια.

Άνω Αθαμάνιο Άρτας. Εντοπίστηκε μια καλλιέργεια τομάτας και έπειτα από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν προκρίθηκε για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής και περαιτέρω αξιολόγησή του. Τομάτα ΙΙ. Ιδιοκτήτης Τυρολόγου Δήμητρα. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για την πολύ καλή γεύση της, το έντονο και ευχάριστο άρωμά της και την αρκετά μεγάλη παραγωγή της. Είναι η πιο διαδεδομένη τοπική ποικιλία στην περιοχή. Εκτός από την άμεση κατανάλωσή της χρησιμοποιείται και για μεταποίηση από τους τοπικούς παραγωγούς. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 70 χρόνια και σε αποστάσεις αρκετά μεγάλες από άλλες ποικιλίες τομάτας για να αποφεύγεται η περίπτωση σταυρογονιμοποίησης.

Ράμια Άρτας. Εντοπίστηκαν 3 διαφορετικά είδη καλλιέργειας και έπειτα από αξιολόγηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από τους τοπικούς παραγωγούς επιλέχθηκαν για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής, μια ποικιλία τομάτας, μια ποικιλία κολοκυθιού και μια ποικιλία αγγουριού.

Τομάτα. Ιδιοκήτης Μπακαγιάννης Λεωνίδας. Μεγαλόκαρπη ποικιλία με εξαιρετικά μεγάλο μέγεθος καρπού. Οι πολύ καλές γευστικές ιδιότητες που έχει την κάνουν αρκετά ενδιαφέρουσα για περαιτέρω αξιολόγηση. Είναι πολύ διαδεδομένη και χρησιμοποιείται από πολλούς παραγωγούς τόσο ως φρέσκια αλλά και για μεταποίηση. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 70 χρόνια.

Κολοκύθι Ι (κολοκύθα). Ιδιοκτήτης Μπακαγιάννης Λεωνίδας. Η ποικιλία αυτή είναι έρπουσα, προτιμάται από τους ντόπιους για το μεγάλο αριθμό ανθέων που παράγει και τους μεγάλους καρπούς (κολοκύθες) που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή πιτών. Καλλιεργείται για πάνω από 60 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή.

Αγγούρι. Ιδιοκτήτης Μπακαγιάννης Λεωνίδας. Έρπουσα ποικιλία με μεγάλο αριθμό καρπών μετρίου μεγέθους και μεγάλο αριθμό σπερμάτων. Χρησιμοποιείται από το σύνολο σχεδόν των τοπικών παραγωγών για το έντονο άρωμα, την καλή γεύση της και την αρκετά καλή απόδοσή της. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 60 χρόνια.

Τετράκωμο Άρτας. Εντοπίστηκαν 2 διαφορετικές ποικιλίες φασολιού και έπειτα από αξιολόγηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από τους τοπικούς παραγωγούς επιλέχθηκαν για καλλιέργεια και παρακολούθηση για περεταίρω αξιολόγηση.

Φασόλι. Ιδιοκτήτης Κουφός Πέτρος. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Φασόλι μπαρμπούνι. Ιδιοκτήτης Σχιζονίκος Χαρίλαος. Ποικιλία αναρριχώμενη με καλή απόδοση και πολύ καλή γεύση. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Κάτω Αθαμάνιο Άρτας. Εντοπίστηκε μια καλλιέργεια κοντού φασολιού και έπειτα από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν προκρίθηκε για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής και περαιτέρω αξιολόγησή του. Φασόλι μπαρμπούνι. Ιδιοκτήτης Φώτη Παναγιώτα. Ποικιλία με χαμηλό ύψος, καλή απόδοση και πολύ καλή γεύση. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Θεοδώριανα Άρτας. Εντοπίστηκαν 3 διαφορετικές καλλιέργειες ψυχανθών και έπειτα από αξιολόγηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από τους τοπικούς παραγωγούς επιλέχθηκαν για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής, μια ποικιλία φασολιού γίγαντα, μια ποικιλία για καλλιέργεια ξερού φασολιού και μια ποικιλία φασολιού μπαρμπουνιού.

Φασόλι μπαρμπούνι. Ιδιοκτήτης Γκορόγιας Σωτήρης. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Φασόλι (ξερό). Ιδιοκτήτης Τζουβάρας Γεώργιος. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Φασόλι γίγαντας. Ιδιοκτήτης Γκορόγιας Σωτήρης. Ποικιλία αναρριχώμενη με καλή απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια. Απαραίτητη προϋπόθεση οι αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες κατά το στάδιο της καρπόδεσης και η μεγάλη ηλιοφάνεια.

Κάψαλα Άρτας. Εντοπίστηκαν 3 διαφορετικές καλλιέργειες ψυχανθών και έπειτα από αξιολόγηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από τους τοπικούς παραγωγούς επιλέχθηκαν για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής, μια ποικιλία φασολιού γίγαντα, μια ποικιλία για καλλιέργεια ξερού φασολιού και μια ποικιλία φασολιού αναρριχώμενου.

Φασόλι (περδικούλα). Ιδιοκτήτης Παπανικολάου Βασιλική. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 80 χρόνια για ξερό φασόλι.

Φασόλι (ξερό). Ιδιοκτήτης Παπανικολάου Βασιλική. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 60 χρόνια.

Φασόλι γίγαντας. Ιδιοκτήτης Παπανικολάου Βασιλική. Ποικιλία αναρριχώμενη με καλή απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 60 χρόνια. Απαραίτητη προϋπόθεση οι αρκετά χαμηλές θερτμοκρασίες κατά το στάδιο της καρπόδεσης και η μεγάλη ηλιοφάνεια.

Κιρκιζάτες Άρτας. Εντοπίστηκαν 4 διαφορετικά είδη καλλιέργειας και έπειτα από αξιολόγηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από τους τοπικούς παραγωγούς επιλέχθηκαν για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής, μια ποικιλία τομάτας, 3 ποικιλίες κολοκυθιού, μια ποικιλία φασολιού και μια ποικιλία αγγουριού.

Τομάτα. Ιδιοκτήτης Τζιανούμης Ευάγγελος. Μεγαλόκαρπη ποικιλία με ροζ χρώμα καρπού. Οι πολύ καλές γευστικές ιδιότητες και το έντονο άρωμα που έχει την κάνουν αρκετά ενδιαφέρουσα για περαιτέρω αξιολόγηση. Είναι αρκετά διαδεδομένη και χρησιμοποιείται από τοπικούς παραγωγούς τόσο ως φρέσκια αλλά και για μεταποίηση. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Κολοκύθι Ι (κολοκύθα). Ιδιοκτήτης Τζιανούμης Ευάγγελος. Η ποικιλία αυτή είναι έρπουσα, προτιμάται για το μεγάλο αριθμό ανθέων που παράγει και τους πολύ μεγάλους καρπούς (κολοκύθες) που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή πιτών. Καλλιεργείται για πάνω από 50 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή.

Κολοκύθι ΙΙ (πολίτικο). Ιδιοκτήτης Τζιανούμης Ευάγγελος. Η ποικιλία αυτή είναι έρπουσα, προτιμάται από τους ντόπιους για το μεγάλο αριθμό ανθέων που παράγει και τους μεγάλους καρπούς (κολοκύθες) που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή πιτών. Καλλιεργείται για πάνω από 50 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή.

Κολοκυθάκι (ριζίτικο). Ιδιοκτήτης Τζιανούμης Ευάγγελος. Η ποικιλία αυτή χρησιμοποιείται για νωπά κολοκυθάκια, μικρού μεγέθους. Προτιμάται από τους ντόπιους παραγωγούς για την πολύ ωραία γεύση τους και για το μεγάλο αριθμό καρπών που παράγει. Καλλιεργείται για πάνω από 50 χρόνια στην ευρύτερη περιοχή.

Φασόλι. Ιδιοκτήτης Τζιανούμης Ευάγγελος. Ποικιλία αναρριχώμενη με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Αγγούρι. Ιδιοκτήτης Τζιανούμης Ευάγγελος. Αναρριχώμενη ποικιλία με μεγάλο αριθμό καρπών μετρίου προς μεγάλου μεγέθους και μεγάλο αριθμό σπερμάτων. Χρησιμοποιείται από αρκετούς τοπικούς παραγωγούς για το έντονο άρωμα, την καλή γεύση της και την αρκετά καλή απόδοσή της. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 50 χρόνια.

Άγιος Σπυρίδωνας Άρτας. Εντοπίστηκε μια καλλιέργεια μαυρομάτικου φασολιού γνωστού και ως αμπελοφάσουλου (γένος Vigna) και έπειτα από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν προκρίθηκε για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής και περαιτέρω αξιολόγησή του. Μαυρομάτικο. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θεοδώρα. Η ποικιλία προτιμάται από τους τοπικούς παραγωγούς για τις πολύ καλές γευστικές ιδιότητες που έχει καθώς και για τη συμπεριφορά της κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται αρκετά στην περιοχή και για εμπορικούς λόγους. Χρησιμοποιείται από τη συγκεκριμένη παραγωγό για πάνω από 40 χρόνια.

Πέτα Άρτας. Εντοπίστηκε μια τοπική ποικιλία τομάτας και έπειτα από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν προκρίθηκε για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής και περαιτέρω αξιολόγησή της. Τομάτα. Ιδιοκτήτης Μπαλατσούκας Θεόδωρος. Μεγάλο μέγεθος καρπού. Παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την πολύ καλή γεύση της, το έντονο και ευχάριστο άρωμά της, την ομοιομορφία των καρπών της και την αρκετά μεγάλη παραγωγή της. Εκτός από την άμεση κατανάλωσή της χρησιμοποιείται και για μεταποίηση από τους τοπικούς παραγωγούς. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Πρέβεζα. Εντοπίστηκαν 3 διαφορετικά είδη καλλιέργειας και έπειτα από αξιολόγηση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν από τους τοπικούς παραγωγούς επιλέχθηκαν για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής, μια ποικιλία τομάτας, μια ποικιλία πιπεριάς και μια ποικιλία φασολιού μπαρμπουνιού.

Τομάτα (καραμπόλα). Ιδιοκτήτης Χατζηνικολάου Κωνσταντίνος. Παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την πολύ καλή γεύση της, το έντονο και ευχάριστο άρωμά της, την ομοιομορφία των καρπών της και την αρκετά μεγάλη παραγωγή της. Είναι η πιο διαδεδομένη τοπική ποικιλία στην περιοχή. Εκτός από την άμεση κατανάλωσή της χρησιμοποιείται και για μεταποίηση από τους τοπικούς παραγωγούς. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Πιπεριά κέρατο. Ιδιοκτήτης Χατζηνικολάου Κωνσταντίνος. Μέτριο μέγεθος καρπού. Η συγκεκριμένη τοπική ποικιλία καλλιεργείται από τους τοπικούς παραγωγούς για την πολύ ωραία γεύση της, το έντονο άρωμά της και την αρκετά καλή απόδοσή της. Υπάρχει και παράγεται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

Ιωάννινα. Εντοπίστηκε μια καλλιέργεια κοντού φασολιού και έπειτα από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν προκρίθηκε για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής και περαιτέρω αξιολόγησή του. Φασόλι (ξερό). Ιδιοκτήτης Μάντζος. Ποικιλία χαμηλής ανάπτυξης, με αρκετά μεγάλη απόδοση, γευστικότατο, με πολύ καλές ιδιότητες κατά το μαγείρεμα. Καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 60 χρόνια.

Κόνιτσα Ιωαννίνων. Εντοπίστηκε μια καλλιέργεια τομάτας και έπειτα από πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν προκρίθηκε για καλλιέργεια στο θερμοκήπιο της σχολής και περαιτέρω αξιολόγησή του. Τομάτα. Ιδιοκτήτης Τουφίδης Σωτήριος. Παρουσιάζει αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον για την πολύ καλή γεύση της, το έντονο και ευχάριστο άρωμά της και την αρκετά μεγάλη παραγωγή της. Είναι η πιο διαδεδομένη τοπική ποικιλία στην περιοχή. Εκτός από την άμεση κατανάλωσή της χρησιμοποιείται και για μεταποίηση από τους τοπικούς παραγωγούς. Η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται στην περιοχή για πάνω από 40 χρόνια.

2. ΔΕΝΔΡΩΔΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

α. Διαδικασία εντοπισμού οπωροφόρων δένδρων

Για τον εντοπισμό των σημαντικότερων παλαιών παραδοσιακών δέντρων ακιλουθήθηκε η ίδια διαδικασία με αυτή του εντοπισμού και συλλογής παραδοσιακών σπόρων κηπευτικών.           Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε πολλές ορεινές, ημιορεινές και πεδινές περιοχές των τεσσάρων νομών της Ηπείρου όπως Μέτσοβο, Κοκκινόχωμα, Χρυσοβίτσα στα Ιωάννινα, Μεσούντα, Τετράκωμο, Βουργαρέλι, Λεπιανά, Κιρκιζάτες, Ελεούσα, Ρόκκα, Κωστακιοί στην Άρτα, Ανώι, Γαλατάς, Τύρια, Ρωμανού στην Πρέβεζα.

Στις περιοχές αυτές πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με παραγωγούς, που έχουν στην κατοχή τους κάποια παραδοσιακά οπορωφόρα δέντρα, μεγάλης ηλικίας με ιδιαίτερα γευστικά χαρακτηριστικά, ανθεκτικότητα σε εχθρούς και ασθένειες, τα οποία τα διατηρούν οι περισσότεροι χωρίς ιδιαίτερες καλλιεργητικές επεμβάσεις (ψεκασμούς, λιπάνσεις, κλαδέματα) εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους.

Στη συνέχεια μαζί με τους ιδιοκτήτες των παραδοσιακών δέντρων έγιναν επισκέψεις στα προαναφερθέντα δέντρα. Με τη βοήθειά τους συμπληρώθηκαν προκαθορισμένα ερωτηματολόγια προκειμένου να επιλεγούν μετά από αξιολόγηση τα πλέον ενδιαφέροντα δένδρα. Το ερωτηματολόγια περιελάμβαναν στοιχεία όπως: ονομασία, εποχή ανθοφορίας, καρπόδεσης και ωρίμανσης, πιθανή αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες, καλλιεργητικές φροντίδες που γίνανε, το ιστορικό του κάθε δέντρου και άλλες πληροφορίες όπως κλίμα και έδαφος της περιοχής. Επισημάνθηκαν τα δέντρα στο χάρτη με τη βοήθεια GPS και τέθηκαν υπό παρακολούθηση.

β. Περιοχές και είδη

Τετράκωμο Άρτας. Εντοπίστηκαν 3 διαφορετικά δέντρα μηλιάς και μια κερασιά. Από αυτά και έπειτα από πληροφορίες που συλλέχτηκαν από τους ιδιοκτήτες, (εποχή καρποφορίας, ποιότητα και μέγεθος καρπών, αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες, κλπ) επιλέχτηκαν για παρακολούθηση δύο δέντρα μηλιάς και η κερασιά.

Μηλιά Ι. Ιδιοκτήτης Γάτας Λευτέρης. Δέντρο ηλικίας άνω των 40 ετών. Ύψος κόμης 4 – 5 μέτρα και διάμετρος 5 μέτρα, με κυπελλοειδές σύστημα κλαδέματος. Πολύ αποδοτική ποικιλία που φτάνει σε παραγωγή τα 300 κιλά ανά δέντρο. Καλλιεργείται από ένα μεγάλο μέρος τοπικών παραγωγών με πολύ καλά αποτελέσματα. Τα μήλα αυτά είναι γνωστά στους ντόπιους καταναλωτές ως «μήλα Τετρακώμου».

Μηλιά ΙΙ. Ιδιοκτήτης Γάτας Λευτέρης. Δέντρο ηλικίας άνω των 40 ετών . Ύψος κόμης 4 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα, με κυπελλοειδές σύστημα κλαδέματος. Το συγκεκριμένο δένδρο παρουσιάζει αρκετά μεγάλη απόδοση. Μοιάζει σε μεγάλο βαθμό με τη Μηλιά Ι.

Κερασιά. Ιδιοκτήτης Άγνωστος. Δέντρο ηλικίας άνω των 50 ετών, μεγάλης ανάπτυξης, χωρίς κλάδεμα. Κατά την ανθοφορία είχαμε καιρικές συνθήκες ακατάλληλες για το σχηματισμό και την ανάπτυξη των ανθέων (έντονες βροχοπτώσεις μεγάλης διάρκειας με συνδυασμό χαλαζόπτωσης) γεγονός που προκάλεσε πλήρη ακαρπία.

Μεσούντα Άρτας. Εντοπίστηκαν και παρακολουθούνται 2 δέντρα καστανιάς ηλικίας μεγαλύτερης των 100 ετών.

Καστανιά Ι. Ιδιοκτήτης Γιαννούλης. Δέντρο ηλικίας 100 ετών περίπου. Ύψος κόμης 25 μέτρα και διάμετρος 20 μέτρα. Χωρίς κλάδεμα. Ποικιλία μεγάλου μεγέθους (4,2Χ3,1 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται στα 40 κιλά ανά δέντρο. Παλαιότερα από αναφορές ντόπιων είχε αρκετά καλή απόδοση.

Καστανιά ΙΙ. Ιδιοκτήτης Γιαννούλης. Δέντρο ηλικίας 100 ετών περίπου. Ύψος κόμης 25 μέτρα και διάμετρος 20 μέτρα. Χωρίς κλάδεμα. Ποικιλία μεγάλου μεγέθους (4,2Χ3,1 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται στα 40 κιλά ανά δέντρο. Παλαιότερα από αναφορές ντόπιων είχε αρκετά καλή απόδοση.

Λεπιανά Άρτας. Εντοπίστηκε και παρακολουθείται μια καρυδιά ηλικίας μεγαλύτερης των 120 ετών σύμφωνα με μαρτυρία του ιδιοκτήτη. Καρυδιά. Ιδιοκτήτης Ρέντζος Δημήτριος. Δέντρο ηλικίας 130 ετών περίπου. Ύψος κόμης 20 μέτρα και διάμετρος 20 μέτρα. Χωρίς κλάδεμα. Η περίοδος ανθοφορίας είναι μέσα στον Μάρτιο και η ωρίμανση μέσα στον Σεπτέμβριο. Ποικιλία μικρού μεγέθους (4Χ3 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται στα 25 κιλά ανά δέντρο. Παλαιότερα από αναφορές ντόπιων είχε πολύ καλύτερη απόδοση.

Βουργαρέλι Άρτας. Εντοπίστηκαν δύο διαφορετικά δέντρα μηλιάς, δύο κερασιάς, μια καρυδιά και δύο κορομηλιές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και αξιολογήθηκαν προκρίθηκαν για παρακολούθηση μια καρυδιά και μια κερασιά.

Καρυδιά. Ιδιοκτήτης Φωτάκη Αντιγόνη. Δέντρο ηλικίας 80 ετών περίπου. Ύψος κόμης 10 μέτρα και διάμετρος 15 μέτρα. Χωρίς κλάδεμα. Η περίοδος ανθοφορίας είναι μέσα στον Μάρτιο και η ωρίμανση μέσα στον Σεπτέμβριο. Ποικιλία μικρού μεγέθους (4Χ3 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται στα 10 κιλά ανά δέντρο. Παλαιότερα από αναφορές ντόπιων είχε πολύ καλύτερη απόδοση.

Κερασιά. Ιδιοκτήτης Φωτάκη Αντιγόνη. Δέντρο ηλικίας άνω των 60 ετών, μεγάλης ανάπτυξης, χωρίς κλάδεμα. Δέντρο πρώιμης ωρίμανσης (μέσα με τέλη Μαΐου) με εξαιρετικά εύγευστο καρπό. Κατά την ανθοφορία είχαμε καιρικές συνθήκες ακατάλληλες για το σχηματισμό και την ανάπτυξη των ανθέων (έντονες βροχοπτώσεις μεγάλης διάρκειας με συνδυασμό χαλαζόπτωσης) γεγονός που προκάλεσε πλήρη ακαρπία.

Κωστακιοί Άρτας. Εντοπίστηκαν 2 μηλιές, δύο αχλαδιές, μία κερασιά, δύο βερικοκιές και μία κυδωνιά. Έπειτα από αξιολόγηση προκρίθηκαν για παρακολούθηση μία μηλιά, μία αχλαδιά και μια βερικοκιά.

Μηλιά. Ιδιοκτήτης Κούτσικος Ηλίας. Δέντρο ηλικίας άνω των 50 ετών, μεγάλης ανάπτυξης χωρίς κλάδεμα (ακανόνιστη μορφή κόμης). Ύψος κόμης 4 – 5 μέτρα και διάμετρος 5 μέτρα. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι καρποί είναι εξαιρετικά νόστιμοι με πλούσιο άρωμα.

Αχλαδιά. Ιδιοκτήτης Γούντζας Παναγιώτης. Παρακολουθούνται 3 δέντρα ηλικίας 70 – 80 ετών. Ύψος κόμης 5 - 6 μέτρα, διάμετρος κόμης 4 μέτρα μεγάλης ανάπτυξης χωρίς κλάδεμα, με κυπελλοειδής μορφή κόμης. Οι καρποί σύμφωνα με πληροφορίες είναι πολύ εύγευστοι και απόδοση αρκετά ικανοποιητική.

Βερικοκιά. Ιδιοκτήτης Παπανικολάου Χρήστος. Δέντρο ηλικίας άνω των 60 ετών. Ύψος κόμης 4 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα. Κάθε χρόνο γίνεται ένα κλάδεμα αφαιρώντας τα ξερά κλαδιά. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι καρποί είναι εξαιρετικά νόστιμοι με πλούσιο άρωμα.

Κυδωνιά. Ιδιοκτήτης Πανοδήμος Νικόλαος. Δέντρο ηλικίας 40 ετών περίπου. Ύψος κόμης 4 μέτρα και διάμετρος 6 μέτρα. Ποικιλία μικρόκαρπη.

Ελεούσα Άρτας. Εντοπίστηκαν 5 δέντρα κερασιάς της ίδιας ποικιλίας τα οποία παρακολουθούνται έπειτα από αξιολόγηση πληροφοριών, που συλλέχθηκαν από τον ιδιοκτήτη. Κερασιά. Ιδιοκτήτης Τατσιοπούλου Καλλιόπη. Πέντε δέντρα ηλικίας άνω των 50 ετών, πολύ μεγάλης ανάπτυξης, χωρίς κλάδεμα. Ύψος κόμης 15 μέτρα και διάμετρος 7 μέτρα. Κατά την ανθοφορία είχαμε καιρικές συνθήκες ακατάλληλες για το σχηματισμό και την ανάπτυξη των ανθέων (έντονες βροχοπτώσεις μεγάλης διάρκειας) γεγονός που προκάλεσε πολύ μικρή παραγωγή καρπών.

Κιρκιζάτες Άρτας. Εντοπίστηκαν 2 διαφορετικά δέντρα μηλιάς, 1 κερασιάς και 2 μουσμουλιάς. Παρακολουθούνται δύο μηλιές, μία κερασιά και μία μουσμουλιά.

Μηλιά Ι. Ιδιοκτήτης Μανώλας Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας άνω των 50 ετών, πολύ μεγάλης ανάπτυξης με κυπελλοειδές σύστημα κλαδέματος. Ύψος κόμης 6 μέτρα και διάμετρος 4 - 5 μέτρα.

Μηλιά ΙΙ. Ιδιοκτήτης Μανώλας Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας άνω των 50 ετών, μικρής ανάπτυξης χωρίς κλάδεμα. Ύψος κόμης 3 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα.

Κερασιά. Ιδιοκτήτης Μανώλας Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας άνω των 50 ετών, μεγάλης ανάπτυξης, χωρίς κλάδεμα. Ύψος κόμης 10 – 12 μέτρα και διάμετρος 6 μέτρα.

Μουσμουλιά. Ιδιοκτήτης Μανώλας Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας άνω των 50 ετών. Ύψος κόμης 7 μέτρα και διάμετρος 5 μέτρα. Χωρίς κλάδεμα.

Ρόκκα Άρτας. Εντοπίστηκαν 3 δέντρα ροδιάς της ίδιας ποικιλίας στα οποία παρακολουθούνται για την βλαστική τους πορεία. Ροδιά. Ιδιοκτήτης Τσαούσης Κωνσταντίνος. Παρακολουθούνται 3 δέντρα ηλικίας 50 ετών περίπου. Ύψος κόμης 2 μέτρα και διάμετρος 1,5 μέτρα. Κάθε χρόνο γίνεται ένα κλάδεμα.

Ανώι Πρέβεζας. Εντοπίστηκε ένα δέντρο κρανιάς στο οποίο παρακολουθείται η βλαστική του πορεία. Κρανιά. Ιδιοκτήτης Άγνωστος. Δέντρο πολύ μεγάλης ηλικίας, 80 ετών περίπου. Ύψος κόμης 8 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα.

Ριζοβούνι Πρέβεζας. Εντοπίστηκαν 7 διαφορετικά δέντρα αχλαδιάς, 4 συκιάς, 2 ροδιάς, 1 κυδωνιάς και 1 καρυδιάς. Από αυτά και έπειτα από πληροφορίες που συλλέξαμε από τους ιδιοκτήτες , για το ιστορικό τους, την ποιότητα και το μέγεθος των καρπών τους, την αντοχή τους σε εχθρούς και ασθένειες παρακολουθείται η βλαστική πορεία σε 7 αχλαδιές, 3 συκιές, μια καρυδιά, μια κυδωνιά και 2 ροδιές.

Αχλαδιά 1. Μυρωδιάρικα. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θωμάς. Δέντρο ηλικίας 50 – 60 ετών. Ύψος κόμης 3 μέτρα, διάμετρος κόμης 4 μέτρα, μέτριας ανάπτυξης χωρίς κλάδεμα. Περίοδος ανθοφορίας από τέλη Μαρτίου έως αρχές Απριλίου. Ωρίμανση περί τα τέλη Ιουνίου. Μικρόκαρπη ποικιλία (4Χ5,5 εκ.), με χαρακτηριστικό άρωμα.

Αχλαδιά 2. Μπίστλια. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θωμάς. Δέντρο ηλικίας 60 ετών περίπου. Ύψος κόμης 3 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα. Περίοδος ανθοφορίας αρχές με τέλη Μαρτίου. Ωρίμανση από τέλος Ιουλίου έως αρχές Αυγούστου. Είναι μικρόκαρπη ποικιλία (4Χ5,5 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται από 40 έως 50 κιλά ανά δέντρο.

Αχλαδιά 3. Αυγουστιάτικα. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θωμάς. Δέντρο ηλικίας 50 ετών περίπου. Ύψος κόμης 4 – 5 μέτρα και διάμετρος 6 μέτρα. Περίοδος ανθοφορίας αρχές με τέλη Μαρτίου. Ωρίμανση μέσα στον Αύγουστο. Μικρόκαρπη ποικιλία (4Χ5,5 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται από 30 έως 40 κιλά ανά δέντρο.

Αχλαδιά 4. Κουμπλόρα. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θωμάς. Δέντρο ηλικίας 80 ετών περίπου. Ύψος κόμης 4 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα. Περίοδος ανθοφορίας αρχές με τέλη Απρίλη. Ωρίμανση από τέλος Αυγούστου έως αρχές Σεπτέμβρη. Ποικιλία μεγαλόκαρπη (6Χ7,5εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 30 κιλά ανά δέντρο.

Αχλαδιά 5. Γαλλικά. Ιδιοκτήτης Άγνωστος. Δέντρο ηλικίας 80 ετών περίπου. Ύψος κόμης 4 μέτρα και διάμετρος 3 μέτρα. Περίοδος ανθοφορίας αρχές με τέλη Απρίλη. Ωρίμανση προς το τέλος Αυγούστου. Ποικιλία μεγαλόκαρπη (6Χ7,5εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 20 κιλά ανά δέντρο.

Αχλαδιά 6. Νάδες. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θωμάς. Δέντρο ηλικίας 90 - 100 ετών περίπου. Ύψος κόμης 9 - 10 μέτρα και διάμετρος 3 - 4 μέτρα. Περίοδος ανθοφορίας αρχές με τέλη Απρίλη. Ωρίμανση προς το τέλος Αυγούστου. Ποικιλία μεγαλόκαρπη (7Χ10 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 40 κιλά ανά δέντρο.

Αχλαδιά 7. Γουρουνίτσες. Ιδιοκτήτης Ευθυμίου Θωμάς. Δέντρο ηλικίας 40 ετών περίπου χωρίς αγκάθια. Ύψος κόμης 5 μέτρα και διάμετρος 8 μέτρα. Περίοδος ανθοφορίας αρχές με τέλη Απρίλη. Ωρίμανση γύρω στις 15 Αυγούστου. Ποικιλία μικρόκαρπη (3,5Χ4 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 30 κιλά ανά δέντρο.

Συκιά 1. Ρόδα. Ιδιοκτήτης Υφαντής Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας 20 ετών περίπου. Ύψος κόμης 5 μέτρα και διάμετρος 4 μέτρα. Ποικιλία μεγαλόκαρπη (5Χ6 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 50 κιλά ανά δέντρο.

Συκιά 2. Λιβανά. Ιδιοκτήτης Υφαντής Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας 20 ετών περίπου. Ύψος κόμης 5 μέτρα και διάμετρος 3,5 μέτρα. Ποικιλία μικρόκαρπη (4Χ5 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 20 κιλά ανά δέντρο.

Συκιά 3. Τσοπελίσια. Ιδιοκτήτης Υφαντής Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας 40 ετών περίπου. Ύψος κόμης 5 μέτρα και διάμετρος 5 μέτρα. Ποικιλία μεσαίου μεγέθους (4Χ5 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 30 κιλά ανά δέντρο.

Καρυδιά. Ιδιοκτήτης Νίκος Βασίλης. Δέντρο ηλικίας 80 ετών περίπου. Ύψος κόμης 9 - 10 μέτρα και διάμετρος 30 μέτρα. Χωρίς κλάδεμα. Ποικιλία μικρού μεγέθους (3,5Χ2,5 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται στα 20 κιλά ανά δέντρο.

Κυδωνιά. Ιδιοκτήτης Υφαντής Λάζαρος. Δέντρο ηλικίας 90 ετών περίπου. Ύψος κόμης 4 μέτρα και διάμετρος 8 μέτρα. Η περίοδος ανθοφορίας ξεκινά τέλος Μαρτίου και τελειώνει αρχές Απρίλη και η ωρίμανση γίνεται μέσα στον Οκτώβριο. Ποικιλία μικρόκαρπη (6,5Χ6 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε από 60 - 70 κιλά ανά δέντρο.

Πηγάδια Ιωαννίνων. Εντοπίστηκαν 4 διαφορετικά δέντρα αχλαδιάς ένα συκιάς και παρακολουθείται η βλαστική τους πορεία.

Αχλαδιά 1. Καμπάνες. Ιδιοκτήτης Σταύρου Ανδρέας. Δέντρο εμβολιασμένο με εμβόλιο παλαιάς παραδοσιακής ποικιλίας ηλικίας 5 ετών, με κυπελλοειδής μορφή κόμης. Ποικιλία μεγαλόκαρπη με αρκετά καλή απόδοση σύμφωνα με μαρτυρία του ιδιοκτήτη.

Αχλάδιά 2. Τζουμερκιώτικα (Αυγουστέλια). Ιδιοκτήτης Σταύρου Ανδρέας. Δέντρο ηλικίας 60 ετών περίπου, όρθιας ανάπτυξης, με το ύψος του να φτάνει τα 8 μέτρα. Πρόκειται για παλιά παραδοσιακή ποικιλία με εξαιρετικά νόστιμο καρπό και πλούσιο άρωμα.

Αχλαδιά 3. Γκορβίτσια. Ιδιοκτήτης Σταύρου Ανδρέας. Δέντρο ηλικίας 5 ετών. Ένας βραχίονας μόνο είναι σε καλή κατάσταση. Η ωρίμανση γίνεται τον Αύγουστο. Ποικιλία μικρόκαρπη με σχήμα καρπών στρογγυλό και χρώμα κιτρινοκόκκινο. Η ποικιλία είναι χαρακτηριστική της περιοχής και το συγκεκριμένο δέντρο είναι εμβολιασμένο.

Αχλαδιά 4. Βαλτσιορίτικα – Μολυβάδες. Ιδιοκτήτης Σταύρου Ανδρέας. Δέντρο ηλικίας 20 ετών περίπου, χωρίς κλάδεμα με ακανόνιστη μορφή κόμης και ύψος που φτάνει στα 5 μέτρα. Πρόκειται για παλιά παραδοσιακή ποικιλία με εξαιρετικά νόστιμο καρπό και πλούσιο άρωμα.

Συκιά. Ιδιοκτήτης Σταύρου Ιωάννης. Δέντρο ηλικίας 40 ετών περίπου. Ύψος κόμης 6 μέτρα και διάμετρος 8 - 10 μέτρα. Δεν έχει γίνει κλάδεμα. Ποικιλία μεγάλου μεγέθους (6Χ6 εκ.), με παραγωγή που κυμαίνεται σε 60 κιλά ανά δέντρο.

Κοκκινόχωμα Ιωαννίνων. Μετά από υπόδειξη κατοίκου εντοπίστηκε ένα δέντρο συκιάς που παρακολουθείται. Το δέντρο είναι ηλικίας 30 ετών περίπου. Συκιά Ραϊκάτικο. Ιδιοκτήτης Άγνωστος. Δέντρο ηλικίας 30 ετών περίπου. . Ύψος κόμης 5 μέτρα και διάμετρος 8 μέτρα. Εκτιμάτε παραγωγή που κυμαίνεται σε 50 κιλά.

Λάβδανη Ιωαννίνων. Κάτοικος της περιοχής ανέφερε στην ομάδα ότι είναι ιδιοκτήτης ένα δέντρο συκιάς που παρακολουθείται. Το δέντρο είναι ηλικίας 40 ετών περίπου. Συκιά. Καβάκι. Ιδιοκτήτης Άγνωστος. Δέντρο ηλικίας 40 ετών περίπου. Ύψος κόμης 7 μέτρα και διάμετρος 8 μέτρα.